Henry Scragg’in insan kalıntıları satan dükkanı. Alamy
“İnsan kalıntıları söz konusu olduğunda, hemen hemen her şeyi alırım” diyor Henry Scragg, “Tabii ki etik olarak temin edilmiş olması şartıyla.”
Scragg, İngiltere Essex’teki korkunç merak dükkanı Curiosities from the 5th Corner’da verdiği bir YouTube röportajında, eski püskü bir melon şapka takıyor, yüzünde kabile tarzı dövmeler ve kızıl bir sakalı var.
Satıcı Scragg’in dirseğinin yanında büyük bir tıbbi kavanozda birleşik ikiz fetüsü yüzüyor, raflarda insan kafatasları ve hibrit bir hayvan iskeleti beliriyor. Dükkanın web sitesi, aylık insan kafatası aboneliği (alıcılara her ay dükkanın seçtiği bir kafatası gönderiliyor), mumyalanmış vücut parçaları, büzülmüş başlar ve insan derisinden yapılmış maskeler ile cüzdanlar sunuyor.
YASAL OLARAK GRİ ALANDA
Guardian’ın haberine göre bu ürünlerin satışının yasa dışı olduğuna dair bir ima yok, ancak Birleşik Krallık’ın önde gelen adli bilimcilerinden Sue Black gibi uzmanlar, insan kalıntıları ticaretine yönelik bir düzenleme çağrısında bulunuyor.
DÜNYADA YENİ BİR ‘CESET HIRSIZLIĞI’ ÇAĞI RİSKİ
Oxford’daki St John’s College başkanı Black, düzenleme eksikliğinin, kafatasları ve kemiklerin alınıp satılmasının yasal bir gri alanda kalmasına neden olduğunu ve büyüyen çevrimiçi pazarın, Birleşik Krallık ve yurtdışında mezarlıklardan kemiklerin çıkarılmasıyla yeni bir “ceset hırsızlığı” çağını körükleme riski taşıdığını söylüyor.
Cragg’in dükkanında tanesi 7.5 pounda satılan insan dişleri. Alamy
“İnsanlar, gotik, sevimli ya da doğaüstü olduğunu düşündükleri için mahzenlere girip kalıntıları alıp satıyorlar” diyen uzman, ekliyor: “Bir kuş yuvasının satışını yasa dışı yapabiliyorsanız, bir insan bedeninin satışını da yasa dışı yapabilirsiniz. Birinin dişlerinden kolye yapılması insanlar için kabul edilebilir değil.”
Uzmanlar, sorunun bir kısmının yasaların uygulanma biçiminde yattığını söylüyor. Birleşik Krallık’ta mezarı kirletmek bir suç, ancak kalıntılar teknik olarak mülk sayılmıyor, bu yüzden yasal olarak “sahiplenilemez” ya da “çalıntı” olamaz. Bu, yasa dışı bir şekilde mezardan çıkarılmış olsa bile, tarihsel insan kalıntılarına sahip olmanın veya satmanın otomatik olarak suç olmayacağı anlamına geliyor.
“Bu iğrenç” diyen Black, ekliyor: “Bu yüzden ‘Huzur içinde yat’ deriz. Bedeninizin kazılıp satılmasını beklemezsiniz.”
SATIŞLARDA ÖNEMLİ ARTIŞ
Cambridge Üniversitesi antropoloji bölümünden Dr. Trish Biers, İngiliz Biyolojik Antropoloji ve Osteoarkeoloji Derneği’nde (BABAO) insan kalıntılarının satış ve ticaretini araştıran bir görev gücü koordine ediyor. Son yıllarda Birleşik Krallık’ta satışlarda önemli bir artış olduğunu söylüyor. Son beş yılda BABAO, müzayede evleri, dükkanlar ve çevrimiçi satıcılar dahil olmak üzere 200’den fazla satışı engelledi.
Pazar uzun süredir eski tıbbi kafatasları ve eski müze sergileri tarafından domine edilmiş olsa da, Biers, “arkeolojik” olarak tanımlanan kafataslarının satışında bir artış olduğunu ve bunların görünümünün topraktan kazılmış veya tabutlardan çıkarılmış olabileceğini gösterdiğini öne sürüyor:
“Sosyal medya piyasayı tamamen değiştirdi. Bu yasa dışı değil ve sorun da bu.”
995 STERLİNE KAFATASI
Mart ayında, Reading merkezli “makabre sanat ve tuhaflıklar” tüccarı Mattaeus Ball da benzer endişeleri dile getirdi ve insan kalıntıları ticaretini bıraktığını duyurdu.
Londra’nın Camden bölgesinde kafatası satan bir dükkan. Alamy
The Guardian, Instagram ve diğer Birleşik Krallık çevrimiçi forumlarında satılık bulunan 10 kafatasının görüntülerini üç adli uzmana gösterdi. Birkaçı eski anatomik öğretim kafatasları olarak değerlendirildi, ancak diğerleri üzerinde kir veya insan dokusu izleri vardı, bu da daha yakın zamanda kazılmış olabileceğini gösteriyordu.
Belfast merkezli bir web sitesinde 995 sterline (25.08.2025 döviz kuruyla yaklaşık 55 bin 175 lira) satılan bir kafatası, kök hasarı belirtileri gösteriyordu ve bu, toprakta gömülü olduğunu düşündürüyordu. Bir uzman, “koyu organik madde lekeleri, eklem yerlerinde ve göz çukurlarında olası kökçükler, olası kemirgen kemirme izleri” olduğunu belirtti. Site sahibi, köklerin ve kemirgenlerin hasara neden olmadığını söyledi.
Birleşik Krallık merkezli bir dükkanın web sitesinde 795 sterline satılan, birkaç dişi eksik bir başka kafatası, eski mezarlardan kazılan bedenlerde görülen manganez oksit lekelenmesi belirtileri gösteriyordu.
‘FOTOĞRAFINI ÇEKEMEZSİNİZ AMA OMURGADAN ÇANTA SAPI YAPMAK SORUN DEĞİL’
İnsan kalıntılarının özel ticareti, çocukların organlarının izinsiz olarak alınıp saklandığı Alder Hey skandalından sonra oluşturulan 2004 İnsan Doku Yasası’nın kapsamı dışına çıkıyor.
Yasa, yalnızca 100 yıldan genç kalıntıları kapsıyor ve organ nakli, bilimsel araştırma ve “kamu gösterimi” gibi belirli kullanımları düzenliyor. Ancak uzmanlar, bunun sosyal medyada satıcılar tarafından paylaşılan görüntüler için rutin olarak uygulanmadığını söylüyor.
Bu, tıbbi araştırmalar sıkı bir şekilde düzenlenirken, koleksiyoncular ve satıcıların, kalıntıları yasa dışı yollarla edinmedikleri ve nakil için kullanmadıkları sürece, insan kalıntılarını alıp satmakta ve değiştirmekte özgür oldukları anlamına geliyor.
Dr. Biers, “Kalıntıları kürate etmek için lisansım olması gerekiyor. Barts patoloji bölümüne giderseniz, 100 yıldan genç insan kalıntılarının fotoğrafını çekemezsiniz. Ama bir çocuğun omurgasını çanta sapına çevirmek sorun değil. Bunu anlamıyorum.”